ŞARTLAR VE İSTİSNA

• Instagram
• YouTube
• Twitter
• Pinterest
• TikTok

Şartlar ve İstisna nedir? Şartlar ve İstisna dindeki yeri nedir ? Şartlar ve İstisna ile ilgili Resulullah’ın söylediği hadisler şunlardır;

• Amr İbnu Şuayb İbni Muhammed İbni Abdullah İbni Amr İbn’il-As babası tarikiyle ceddi Abdullah’tan rivayet ettiğine göre, “Hazreti Peygamber (sav), bey’u’l-urban’ı yasaklamıştır.” (İmam Malik bey’ul-urban’ı şöyle tarif eder: “Kişinin bir köle veya cariyeyi satın alıp veya bir hayvanı kiralayıp, sonra satan veya kiralayan kimseye: “Sana şu kadar dirhem veya dinar veriyorum, şu şartla ki, ben bu malı satın alır veya senden kiraladığım hayvana binersem sana vermiş olduğum para, malın bedelinden veya hayvanın kirasından sayılacaktır. Şayet malı almaktan, veya hayvanı kiralamaktan vazgeçersem, sana önceden vermiş olduğum para senin olsun” der.) Ebu Davud, Büyu 69, (3502), Muvatta, Büyu 1, (2, 609), İbnu Mace, Ticarat 22, (2192)

• Dedesi Muhammed İbnu Amr, el-Efrak adındaki bağının meyvesini dört bin dirheme sattı. Bundan sekiz yüz dirheme (tekabül eden) hurmayı müstesna kıldı. Muvatta, Büyu 18, (2, 622)

• İmam Malik ‘e (r.a) ulaştığına göre, Hazreti Peygamber (sav) satışı ve selefi yasaklamıştır. İmam Malik bunu şöyle açıklar: “Bu, bir kimsenin diğerine şöyle demesidir: “Senin malını şu şu fiyata alıyorum ancak bir şartla sen de benden şunu ve şunu selef suretiyle satın alacaksın”. Bu çeşit bir muamele caiz değildir.” Muvatta, Büyu 69, (2, 657)

• Hazreti Peygamber (sav)’la birlikte gazveye katıldım. Ben su taşımada kullandığımız devemizin üzerinde giderken Resulullah (sav) bana kavuştu. Devem yorgundu ve bu yüzden gerilerden yürüyordu. Durumu görünce Hazreti Peygamber (sav) de geride kalarak deveyi sürdü ve ona dua buyurdu. Bunun üzerine bütün develerin önünden gitmeye başladı. Bana: “Deveni nasıl görüyorsun?” diye sordu. “Çok iyi görüyorum, bereketiniz değdi” dedim. “Onu bana satar mısın?” buyurdu. Ben utandım, bundan başka su taşıyan devemiz yoktu. Yine de “evet” dedim ve Medine’ye varıncaya kadar sırtı benim olmak şartıyla deveyi kendilerine sattım. Ona: “Ey Allah’ın Resulü yeni evliyim” diyerek izin istedim. Bana izin verdiler. Bunun üzerine, Medine’ye gelince beni dayım karşıladı. Deveden sordu. Deve ile ilgili yaptıklarımı anlatınca beni ayıpladı. İzin istediğim sırada Hazreti Peygamber (sav): “Bakire ile mi, dulla mı evlendin?” diye sormuştu. Ben “dul biriyle” dedim. “Niye bakire ile değil, o seninle sen de onunla şakalaşırdınız” buyurdu. Ben: “Ey Allah’ın Resulü, babam vefat etti. Bir çok kız kardeşim var, hepsi de küçük. Onlarla aynı yaşta, onların terbiyeleriyle meşgul olamayacak, onlara bakamayacak çok genç biriyle evlenmeyi uygun bulmadım. Bu sebeple onlara bakıp terbiyelerini yapacak bir dulla evlendim” dedim. Resulullah (sav) Medine’ye gelince deveyi vermek üzere yanlarına gittim. Bana parasını verdi ve deveyi de iade etti. Buhari,Cihad 49,113,Vekalet 8,Mesacid 59,Büyu 34,İstikraz 1,7,Mezalim 26,Hibe 23,Şürut 4,Nikah 10,121,Nafakat 12,Daavat 53,Müslim,Müsakat 109,(710),Salatu’l-Müsafirin 69,(710),Rida 54,(710),Tirmizi,Nikah 13,(1100),Büyu 30,(1253),Nesai,Büyu 77,(7,297-300),

• Berire, mukatebe borcunu ödeme hususunda yardımcı olması için kendisine Hazreti Aişe’ye uğramıştı. O ana kadar borcundan herhangi bir şey ödememiş bulunuyordu. Hazreti Aişe, Berire’ye “Ailene dön, senin mukatebe borcunu ödememi istiyorlarsa bir şartla yaparım: Senin üzerindeki vela hakkı bana geçmeli” dedi. Berire dönüp, ailesine durumu anlattı. Onlar kabul etmediler ve: “Sana bir iyilik yapmak isterse yapsın, karışmayız, ancak vela’n bize aittir” dediler. Hazreti Aişe (r.a) bunun üzerine, durumu Hazreti Peygamber (sav)’e arz etti. Resulullah (sav) ona: “Sen satın al, sonra da azat et. Vela hakkı, azat edene aittir” buyurdu. Bunu söyledikten sonra Resulullah (sav) ayağa kalkarak şu hitabede bulundu: “İnsanlara ne oluyor ki, alış-verişlerinde Kitabullah’ta bulunmayan şartları koşuyorlar? Kitabullah’ta olmayan bir şart koşana bu helal olmaz. Böyle biri yüz şart da koşacak olsa, Allah’ın şartı daha doğru, daha sağlamdır.” Buhari,Mesacid 70,Zekat 61,Büyu 67,73,Itk 10,Mekatib 2,3,4,5,Hibe 7,Şurut 3,10,13,17,Talak 16,Kefaratü’l-iman 8,Feraiz 19,20,22,23,Müslim,Itk 5,(1504),Muvatta,Itk 17,(2,780),Ebu Davud,Itk 2,(3929-3930),Nesai,85,86(7, 300),Tirmizi,Büyu 33,(1256),Vesaya 7,
• Resulullah (sav) şöyle söylemiştir: “Berire’yi önce satın al sonra da azad et. Onu satan efendilerini de bırak, bir işe yaramayacak olan) istedikleri şartı koşsunlar”. Aişe Berire’yi satın alıp, azat etti. Berire’nin ailesi, vela hakkının kendilerine ait olması şartını koştu. Bunun üzerine Resulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem), şu açıklamayı yaptı: “(Olmaz öyle şey!) Vela hakkı azat edene aittir. Satanlar yüz şartta koşsalar (batıldır!).” Buhari, Şurut 10

• Resulullah (sav) iki giyim ve iki de alış-veriş tarzını yasakladı. Yasaklanan satış tarzları: Mülamese ve münübezedir. Mülamese, diğerinin elbisesine gündüz veya gece, eliyle sadece değmesi, elbiseyi altüst ederek iyice görmemesi (ve bu kadarla satış akdininin tamamlanmasıdır). Münabeze ise, kişinin elbisesini öbürüne atması, öbürünün de kendi elbisesini ona atması ve bu atışmanın da, elbiseye bakıp razı olmadan satış sayılmasıdır. Yasaklanan iki giyinmeden biri, iştimalu’s-samma’dır, bu da kişinin elbisesini omuzlarından biri üzerine koyup, sarınması, diğer giyinme omuzunu açıkta elbisesiz bırakmasıdır. Yasaklanan diğer giyinme tarzı ihtiba’dır. Bu da oturmakta olan bir kimsenin elbisesine sarınması, bu esnada fercini örten başka bir şey olmamasıdır.” Buhari, Libas 20, 21, Salat 10, Savm 66, Büyu 62, 63, İsti’zan 42, Müslim, Büyu 3, (1512), Ebu Davud, Büyu 25, (3377- 3378), Nesai, Büyu 25, (7, 260-261), İbnu Mace, Ticarat 12, (2170)