KÖLELER

• Instagram
• YouTube
• Twitter
• Pinterest
• TikTok

Köleler Nedir? Köleler ‘in dindeki hükmü nedir? Köleler ile ilgili Resulullah’ın söylediği hadisler şunlardır;

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Kim, kendisi ile bir başkası arasında (ortak) olan bir köledeki kendine mahsus hisseyi azat ederse, köleye onun malından adilane bir kıymet biçilir, ne eksik nede fazla. Sonra, eğer zenginse, onun malından [mortaklara hisseleri verilerek köle azat edilir. Değilse köleden azat ettiği kısım azat olmuştur.” Buhari, Şirket 5, 14, Itk 4, 17, Müslim, Itk 1, (1501), Muvatta, Itk 1, (2, 772), Ebu Davud, Itk 6 (3940, 3941, 3942, 3943, 3944, 3945, 3946, 3947), Tirmizi, Ahkam 14 (1346, 1347), Nesai, Büyu 106, (7, 319)

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Köleyi ölme anında azat edenin misali, doyduğu zaman hediyede bulunan adam gibidir.” Ebu Davud, Itk 16, (3968), Tirmizi, Vesaya 7, (2124)

• Bir adam, öleceği sıra, kendine ait altı köleyi azat etti. Onlardan başka malı da yoklu. Resulullah (sav) onları çağırdı. Onları üç gruba ayırdı, sonra aralarında kur’a çekti, ikisini azat etti, dördünü köle olarak bıraktı. Adamı da şiddetle azarladı. Müslim, Eyman 56, (1668), Muvatta, Itk 3, (2, 774), Tirmizi, Ahkam 27, (1364), Ebu Davud, Itk 10, (3958, 3959, 3960, 3961), Nesai, Cenaiz 65, (4, 64)

• Hangi cariye, efendisinden bir çocuk dünyaya getirirse, artık efendi bu cariyeyi satamaz, hibe edemez, miras da kılamaz. Hayatta oldukça ondan istifade eder, öldü mü artık cariye hür olur. Muvatta, Itk 6, (2, 776)

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Kim zü-rahm mahrem birisin malik olursa, o hürdür.” Ebu Davud, Itk 7, (3949), Tirmizi, Ahkam 28, (1365), İbnu Mace, Itk 5, (2524)

• Resulullah (sav)’e yardım talep etmek üzere bir adam gelip: “Ey Allah’ın Resulü! (Efendim) falana ait şu cariye var ya (onun yüzünden efendim bana sıkıntı veriyor)” dedi. Resûlullah (sav) “Vah! Neyin var?” deyince adam: “Bela hasıl oldu. Köle (ben demek istiyor) efendinin cariyesine bakmıştı, efendi kıskançlıkla erkeklik uzvunu burdu (hadım etti)” dedi. Resulullah (sav): “Adamı bana getir!” emretti. Efendi çağırıldı ama getirilemedi. Bunun üzerine Resulullah (sav): “Öyleyse git, sen hürsün!” ferman buyurdu. Adam: “Ey Allah’ın Resulü! (Efendimin kölesi olmamda direnmesi halinde) kim bana yardımcı olacak?” dedi. Resulullah (sav): “Sana yardımcı olmak bütün Müslümanlara terettüp eder” cevabını verdi. Ebu Davud, Diyat 7, (4519), İbnu Mace, Diyat 29, (2680)

• Ben Ümmü Seleme ‘nin (r.a) kölesi idim. Bir gün bana: “Seni azat ediyorum, ancak yaşadığın müddetçe Resulullah (sav)’e hizmet etmeni şart koşuyorum dedi. “Sen bu şartı koşmasan da başka bir şey yapacak değilim!” dedim. Beni azat etti ve bana bu şartı koştu.  Ebu Davud, Itk 3, (3932), İbnu Mace, Itk 6, (2626)

• İmam Malik’e ulaştığına göre, İbnu Ömer ‘e (r.a) azat etme şartıyla satın alınan rakabe-i vacibe’den sorulmuştu. “Hayır, olmaz” cevabını verdi. Muvatta, Itk 12, (2,778)

• Anlatıldığına göre Fudale’ye, “üzerinde bir köle azad etme borcu bulunan kimsenin veled-i zina’yı azad etmesi caiz olur mu?” diye sorulmuş, o da “Evet” demiştir.  Muvatta, Itk 11, (2,777)

• Anlattığına göre, annesi, bir köle azat etmek istemiş ve bunu sabaha tehir etmiş, köle de bu sırada ölmüştür. Abdurrahman Kasım İbnu Muhammed’e: “Ben anneme bedel bir köle azat etsem, anneme faydası olur mu (sevabı ulaşır mı)?” diye sorar. Kasım: “Sa’d İbnu Ubade (r.a) Resulullah (sav)’e gelip: “Annem vefat etti, ben onun adına bir köle azat etsem ona faydası olur mu?” diye sormuştu. “Evet” cevabını aldı” dedi. Muvatta, Itk 13, (2,779)

• Abdurrahman İbnu Ebi Bekr (r.a), uyuduğu bir uykuda vefat etti. Kız kardeşi Hz. Aişe (r.a) onun adına birçok köle azat etti. Muvatta, Itk 14, (2, 779)

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Kim malı olan bir köle azat ederse, kölenin malı kendisinin olur, yeter ki efendisi bu hususta bir şart koşmamış olsun.” Ebu Davud, Itk 11, (3962), İbnu Mace, Itk 8, (2629)

• Zübeyr İbnul Avvam (r.a) bir köle satın aldı ve onu azat etti. Bu kölenin, hür bir kadından oğulları vardı. Hz. Zübeyr: “Oğulları benim mevalimdir” dedi. Annesinin efendileri: “Hayır, onlar bizim mevalimizdir” dediler. Bunun üzerine davaları Hz. Osman ‘a intikal etti. O, vela’nın Hz. Zübeyr’e ait olduğuna hükmetti. Muvatta, Itk 21, (2, 782)

• Resulullah (sav)’e “Hangi köleyi azad etmek efdaldir?” diye sorulmuştu. “Fiyatça yüksek olanı ve efendisinin nazarında en nefis olanıdır!” cevabını verdi.  Muvatta, Itk 15, (2, 779), Buhari, Itk 2, Müslim, İman 136 (84)

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Kim bir müslüman erkeği azat ederse, onun her bir uzvuna mukabil, bunun bir uzvunu Allah ateşten azat eder. (Bir diğer rivayette şu ziyade var: “…hatta fercine mukabil fercini…”) Buhari, Itk 1, Müslim, Itk 24, (1509), Tirmizi, Nüzur 19, (1547)

• Kendisine -katl sebebiyle ateş- vacip olan bir arkadaşımızla Resulullah (sav)’e gelmiştik. “Ona bedel bir köle azat edin, Allah da onun her bir uzvuna bedel sizden bir uzvu ateşten azat etsin!” buyurdu. Ebu Davud, Itk 13, (3964)

• Anlattığına göre, “Esma, Resulullah (sav) zamanında kocasından boşanmıştır. Ve o sıralarda boşanan kadın için henüz iddet bekleme hükmü yoktu. İşte bu sebeple, Esma boşanınca, Allah Teala Hazretleri, boşanan için iddet bekleme emrim indirdi.” Ebu Davud, Talak 36, (2281)

• Allah Teala Hazretleri: “Boşanan kadınlar kendi kendilerine üç aybaşı hali beklerler” (Bakara 228) buyuruyor. Yine Allah Teala hazretleri: “Kadınlarınız arasında ay hali görmekten kesilenler ile ay hali görmemiş olanların iddetleri hususunda şüpheye düşerseniz, bilin ki, onların iddet beklemesi üç ay dır… (Talak 4). (Önceki ayet) bu ikinci ile neshedilmiş oldu. Keza Allah Teala hazretleri (birinci ayetten bazı hükümleri neshederek) buyurmuştur ki: “Mü’min kadınlarla nikahlanıp, onları, temasta bulunmadan boşadığınızda, artık onlar için size iddet saymaya lüzum yoktur. Kendilerine bağışta bulunarak onları güzellikle serbest bırakın” (Ahzab 49). Ebu Davud, Talak 10, (2195), 37, (2282), Nesai, Talak 64, (6,187), 74, (6, 212)

• Boşanan kadınlar kendi kendilerine üç aybaşı hali beklerler, eğer Allah’a ve Ahiret gününe inanmışlarsa, rahimlerinde Allah’ın yarattığını gizlemeleri kendilerine helal değildir, kocaları bu arada barışmak isterlerse, karılarını geri almakta daha çok hak sahibidirler” (Bakara 223) ayeti için der ki: “Bu ayete göre, erkek hanımını üç kere de boşasa ona dönmeye hakkı vardı. Bu hüküm şu ayetle neshedildi. “Boşanma iki defadır (Ondan sonrası) ya iyilikle tutmak, ya güzellikle salmaktır” (Bakara 229). Nesai, Talak 74, (6,212)

• El-Ahvas, hanımını boşamıştı. Hanımı üçüncü hayızın kanama müddetinde iken Şam’da öldü. Hazreti Muaviye (r.a), Zeyd İbnu Sabit ‘e (r.a) yazarak bunun hükmünü sordu. Zeyd cevaben şöyle yazdı: “Eğer kadın, üçüncü hayz’ın kanama devresine girmiş idiyse, kocadan tamamen ayrılmış, koca da ondan ayrılmıştır. Ne kadın, kocaya, ne de koca, kadına varis olamaz.” Muvatta, Talak 56, (2,577)

• Anlattığına göre, Resulullah (sav) zamanında, kocasından muhala’a yoluyla ayrılmıştır. Resulullah (sav) da ona bir hayız müddetince iddet beklemesini emretmiştir (veya kadına… emredilmiştir). Tirmizi, Talak 10, (1185), Nesai, Talak 53, (5,186)

• Bir adam, kölesini “benden sonra hür olsun” diye azat etmişti. Sonradan ona ihtiyacı doğdu. Resulullah (sav) köleyi alarak: “Bunu benden kim satın alacak?” dedi. Nuaym İbnu Abdillah İbni’n-Nehham (r.a) şu şu miktar fiyata satın aldı. Resulullah o parayı (köle sahibine) verdi.  Buhari, Büyu 59, 110, İstikraz 16, Husumat 2, Itk 9, Kefaretu’l-Eyman 7, İkrah 4, Ahkam 32, Müslim, Eyman 41, (997), Ebu Davud, Itk 9, (3955, 3956, 3957), Tirmizi, Büyu 11, (1219), Nesai, Büyu 84, (7, 304)

• İbnu Ömer (r.a), kendine ait iki cariyeyi müdebber kıldı. Onlar müdebber oldukları halde İbnu Ömer onlara temasta bulunuyordu. Muvatta, Müdebber 4, (2,814)

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Kim kölesi ile yüz okiyye üzerinden mükatebe yapsa da, kölesi bunun on okiyyesi hariç hepsini ödese, yine de köledir.”  Ebu Davud, Itk 1, (3927), Tirmizi, Büyu 35, (1260), İbnu Mace, Itk 3, (2519)

• Ebu Davud’un bir rivayetinde şöyle buyurulur: “Mükateb, üzerinde bir dirhemlik borç kaldığı müddetçe köledir.” Ebu Davud, Itk 1, (3926)

• Resulullah (sav) buyurdular ki: “Mükatebe karşı bir hadd işlenir (diyet almaya hak kazanırsa) veya mirasa mazhar olursa, (borcunu ödeyerek) hürriyetinden kazandığı miktarca onlara varis olur.” Resulullah (sav) şöyle buyurdular: “Mükateb, ödediği hisse nisbetinde hür diyeti öder, geri kalanı köle diyetinden öder.” Tirmizi, Büyu 35, (1259), Ebu Davud, Diyat 22, (4582), Nesai, Kasame 36, (8, 45, 46)

• Resulullah (sav) bize buyurdular ki: “Sizden birinin mükatebetinin size hala ödeyeceği borcu varsa da, ona karşı örtünsün.” Ebu Davud, Itk 1, (3928), Tirmizi, Büyu 35, (1261), İbnu Mace, Itk 3, (2520)

• Şirin, Hz. Enes’e mükatebe yapma talebinde bulundu. Hz. Enes çok zengindi, mükatebe yapmayı reddetti. Şirin Hazreti Ömer ‘e (r.a) başvurdu. Hazreti Ömer, Enes ‘i (r.a) çağırarak: “Şirinle mükatebe yap!” emretti. Enes (r.a) yine kabul etmedi. Hz. Ömer, çubuğuyla Enes’e vurdu. Ve şu ayeti okudu: “Kölelerinizden hür olmak için bedel vermek (mukatebe yapmak) isteyenlerin, -onlardan bir iyilik görürseniz- bedel vermesini kabul edin” (Nur 33). Bunun üzerine Hz. Enes mukatebe yaptı. Buhari, Mükateb 1

• Berire mükatebe bedelini ödemede yardım istemeye geldi…” Buhari,Mesacid 70,Zekat 61,Büyu 67,73,Itk 10,Mekatib 2,3,4,5,Hibe 7,Şurut 3,10,13,17,Talak 16,Kefaratü’l-iman 8,Feraiz 19,20,22,23,Müslim,Itk 5,(1504),Muvatta,Itk 17,(2, 780),Ebu Davud,Itk 2,(3929-3930), Nesai,85,86(7, 300),Tirmizi,Büyu 33,(1256),Vesaya 7

• Nesai’nin rivayetinde şu ziyade mevcuttur: “Berire (r.a) kendi nefsinin hürriyete kavuşması için dokuz okiyye üzerine mükatebe yaptı. Her sene bir okiyye ödeyecekti. Resulullah (sav) onu, (hürriyetine kavuştuğu zaman) kocası ile beraberliğe devam etme veya boşanma hususunda muhayyer bıraktı, Kocası köle idi. Berire kendini (kocadan ayrılmayı) tercih etti. Urve der ki: “Kocası hür olsaydı, Resulullah (sav) Berire’yi muhayyer bırakmazdı.”  Nesai, 85, 86 (7, 300)